بندرانزلی:

موقعیت جغرافیایی: شهرستان بندرانزلی، بعنوان مهمترين بندر شمالي ايران بین عرض‌های 37 درجه و 24 دقیقه تا 37 درجه و 34 دقیقه شمالی و 49 درجه و 12 دقیقه تا 49 درجه و 33 دقیقه طول شرقی در شمال ایران و در فاصله 40 كيلومتري شهر رشت واقع شده‌است و 299 کیلومتر مربع وسعت دارد. مرکز این شهرستان شهر بندرانزلی است. بندرانزلی دارای یک شهر (انزلی)، یک بخش (مرکزی) و دو دهستان (چهارفریضه و لیجارکی حسن رود) است.

جمعیت: طبق آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1390 جمعیت این شهرستان 138004 نفر می‌باشد.

پیشینه:

قبل از اینکه بندرانزلی از اوایل صفویه به عنوان بندر صدور ابریشم و دیگر کالاها شناخته و فعال شود، قصبه‌ای بود که خانه ماهیگیران در آن قرار داشت. هسته اولیه بندرانزلی به عنوان یک شهر از حدود 1133 هجری قمری شکل گرفته و به تدریج با رونق فعالیت‌های بندری و تجارتی گسترش یافت. بندرانزلی از ابتدا با عملکرد نظامی و بازرگانی شروع به توسعه نمود. در کنار آنها به تدریج فعالیت‌های گمرک و کشتیرانی و شیلات به آن اضافه شد و شهر به یک بندر بین‌المللی تبدیل گردید به طوری که دروازه اروپا لقب گرفت.

نخستین تاسیسات شهری در کنار رود شنبه بازار و محل اتصال آن با کانال کشتیرانی به وجود آمد. شهر انزلی به غیز بازار دایمی که از دو قسمت کهنه بازار و تازه بازار تشکیل می‌شد همواره دارای بازار هفتگی "شنبه بازار" نیز بوده‌است. محله‌های مسکونی شهر بعد از بازار قرار داشتند. بندرانزلی از سه ناحیه بزرگ تشکیل شده‌است که عبارتند از: انزلی، غازیان و میان پشته.  این سه ناحیه به وسیله دو پل بتون آرمه به یکدیگر متصل شده‌اند که پیش از این متحرک بودند. قبل از اینکه پل‌ها احداث شوند رفت‌و‌آمد اهالی در سه قسمت شهر توسط قایق انجام می‌شد.

در خصوص نام انزلي نظرات متعددي وجود دارد. جمله ساكنان قديمي انزلي روسها بودند كه آن را زنزلي ناميده اند (به معني بمان و توقف كن) و در روايتي ديگرچنين آمده است كه فرمانده قشون عرب به منظور استراحت سپاهيانش در اين مكان گفت انزل يعني فرود آييد و در بعضي مناطق انزلي را به معني لنگرگاه و يا دروازه مينامند. اما  عده‌اي معتقدند دو برادر به نام هاي غازان خان و انزل خان بانيان اين شهر بوده اند كه نام دو بخش شهر انزلي از نام آنها اقتباس شده است.

اقتصاد: بندرانزلی از چند جهت داراي اهميت است اوّل اينكه مهمترين بندر تجاري ايران در ساحل درياي خزر به شمار مي رود، دوّم، با توجه به قرار‌گرفتن در ساحل ماسه‌ای اين دريا از موقعيت مناسبي براي جذب گردشگران به منظور تفريح و استراحت برخوردار است. سوم، صید انواع ماهیان خاویاری و استخوانی از جمله مهمترین فعالیت‌های اقتصادی این شهرستان است. ضمن انکه حصيربافی، نازك كاري، چوب و معرق و نقاشي مينياتور از عمده توليدات صنايع دستي اين شهرستان مي باشد.

جاذبه هاي تاريخي و گردشگري:

بقعه متبركه بي بي حوريه- بقعه آقا نجفی، اسکله پهلوگیری کشتی‌ها، تالاب بين المللي انزلي، بلوار(پارک) ساحلي ، كاخ موزه نظامي ميان پشته، برج ساعت و موج شكن ، پل قديمي غازيان، عمارت شهرداري

منبع: کتاب گیلان – جلد چهارم- صفحات 861 و 881الی 884  و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان